Japanski Ispace otkriva zašto se njegov lunarni lender srušio

Napomena urednika: Prijavite se za CNN Naučni bilten teorije čuda. Istražite svemir uz vijesti o fascinantnim otkrićima, naučnim dostignućima i još mnogo toga.

CNN
—

Mjesečeva letjelica vjerovatno je pala 3 milje prije nego što je udarila u površinu Mjeseca nakon historijskog pokušaja da izvrši meki slet na Mjesec, otkrila je u petak japanska kompanija Ispace.

Greška se vjerovatno može pratiti u softverskom problemu i netačnom mjerenju visine svemirske letjelice dok je pokušavala da nađe svoje uporište na Mjesecu, saopštila je kompanija.

“Na osnovu pregleda podataka o letu, uočeno je da je, dok je lender navigirao do planiranog mjesta sletanja, visina mjerena senzorima na brodu naglo porasla kada je prešao preko velike litice otprilike 3 km (1,9 milja) u nadmorska visina na površini Meseca, za koju je utvrđeno da je rub kratera”, navodi se u saopštenju kompanije Ispace, koja je napravila letelicu.

Hakuto-R lunarni lender imao je za cilj da uđe u istoriju krajem aprila u svom pokušaju da postane prva svemirska letelica – koju je razvila privatna kompanija, a ne vladina svemirska agencija – koja je kontrolisala sletanje na Mesec. Lender je također nosio rover razvijen u Ujedinjenim Arapskim Emiratima.

Ali nedugo nakon očekivanog vremena sletanja Hakuto-R-a, kontrolori leta na zemlji su otkrili da nisu mogli odmah da povrate kontakt, što je navelo kompaniju da pretpostavi da je svemirska letjelica izgubljena.

Sudbina svemirske letjelice potvrđena je ove sedmice kada je NASA objavila da je njen Lunar Reconnaissance Orbiter snimio 10 slika Hakuto-R-ovog mjesta slijetanja i pronašao ono što se čini da su najmanje četiri komada krhotina od pada.

“Dok je lender procijenio vlastitu visinu na nulu ili na lunarnoj površini, kasnije je utvrđeno da se nalazi na visini od otprilike 5 km (3,1 milju) iznad površine Mjeseca”, navodi se u saopštenju za javnost Ispace-a. “Nakon dostizanja predviđenog vremena sletanja, lender je nastavio da se spušta malom brzinom sve dok pogonskom sistemu nije ponestalo goriva. U to vrijeme, kontrolirano spuštanje lendera je prestalo i vjeruje se da je slobodno pao na površinu Mjeseca.”

Pokušaj sletanja

Lender je lansiran na vrhu SpaceX rakete sa Cape Canaverala na Floridi 11. decembra. Svemirski brod je napravio tromjesečni put do Mjeseca, koji se nalazi oko 239.000 milja (384.600 kilometara) od Zemlje. Hakuto-R je zatim ušao u orbitu oko svoje mete, koristeći niskoenergetsku putanju. Sveukupno, putovanje je lenderu trajalo oko 870.000 milja (1,4 miliona kilometara) kroz svemir.

Tokom konferencije za novinare u petak, izvršni direktor Ispacea Takeshi Hakamada ponovio je da je svemirska letjelica Hakuto-R bila u stanju da prenosi podatke sve do svog neuspjelog pokušaja sletanja. Kompanija je dobila vrijedne podatke za fino podešavanje svog dizajna lunarnog lendera za još jedan pokušaj, rekao je Hakamada.

Lunarni lender nosio je Rašid rover — prvu lunarnu letjelicu koju su izradili Arapi, koju je razvio svemirski centar Mohammed bin Rashid u Dubaiju, Ujedinjeni Arapski Emirati.

Samo tri zemlje su izvršile kontrolisano sletanje na Mesec – Sjedinjene Američke Države, bivši Sovjetski Savez i Kina. SAD su i dalje jedina zemlja koja je postavila ljude na Mjesec.

Japanski Ispace imao je drugačiji pristup od ranijih lunarnih misija, pokušavajući spustiti svoju letjelicu na Mjesec kao profitabilan posao, a ne pod zastavom jedne zemlje.

Čak i prije neuspjelog pokušaja sletanja, Ispace se pripremao za nezgode. “Prepoznajući mogućnost anomalije tokom misije, rezultati će biti izvagani i ocijenjeni u odnosu na kriterije i ugrađeni u buduće misije koje su već u razvoju od sada do 2025.”, navela je kompanija u objavi od 11. decembra.

Da je slijetanje bilo uspješno, očekivalo se da će rover Rashid od 22 funte (10 kilograma) izaći iz Hakuto-R. Prema Evropskoj svemirskoj agenciji, koja je pomogla u dizajniranju točkova rovera, Rašid bi proveo „veći deo lunarnog dana od 14 dana istražujući Atlas krater na severoistoku Meseca.

Japanski Ispace je jedna od nekoliko kompanija koje su se takmičile u Google Lunar XPrize, koja je ponudila nagradu od 20 miliona dolara kompaniji koja bi mogla postaviti robotski rover na Mjesec, putovati nekoliko hiljada stopa i prenositi podatke nazad na Zemlju.

Svemirska trka koju sponzorira Google prekinuta je 2018. godine kada nijedan konkurent nije uspio ispoštovati rok, ali je Ispace bio među kompanijama koje su odlučile nastaviti s misijom.

Izraelska kompanija SpaceIL bila je prva takmičarka XPrize koja je pokušala da postavi svoj lender na Mjesec nakon završetka programa. Izraelska letjelica Beresheet srušila se 2019. godine nakon što su zemaljski timovi izgubili kontakt sa lenderom dok se približavao površini.

Iste godine, Indijska svemirska i istraživačka organizacija izgubila je kontakt sa lunarnim lenderom malo prije nego što je planirano da sleti na Mjesec. Komunikacija sa svemirskim brodom nikada nije uspostavljena, a slike sa NASA-inog Lunar Reconnaissance Orbitera kasnije su otkrile mjesto pada i posljednje počivalište misije.

Misija uzimanja uzoraka lunarnog tla u ime NASA-inog programa Artemis, koji namjerava koristiti komercijalne lunarne lendere za istraživanje površine Mjeseca, dio je budućih planova Ispacea.